سیستم روشنایی فضای فروشگاهی یكی از اركان مهم در انتخاب خرید مشتریان به شمار می‌ رود. خریداران به صورت ذاتی به سمت نواحی پرنور كشیده می شوند. تكنیك‌های نورپردازی مانند Wall Washing و نورپردازی غیرمستقیم از ابزاری است كه طراحان روشنایی برای هدایت مشتریان برای انجام روند انتخابشان استفاده می كنند.
تاكید بر بافت، فرم و رنگ اجناس، كنتراست ایجاد شده بوسیله نور تاكیدی از تكنیك هایی است كه می توان در جلب توجه مشتری استفاده كرد. جلب توجه به وسیله رنگ ایجاد می شود و كنتراست رنگی از ابزاری است كه طراحان از آن استفاده می كنند. روشنایی همچنین در سرعت روند خرید، بالا بردن دقت در فضای صندوق و امور عمومی خرید تاثیرگذار است.

نیازمندی های روشنایی فضای فروشگاهی

به وسیله درك نیازمندی ها، دانش بر تكنولوژی های روشنایی و استفاده از تكنیك های نورپردازی می توان به اهداف یك طراحی روشنایی موفق دست یافت.
مطالعات مختلف ارتباط مستقیم بین میزان شدت نور و میزان فروش را تایید می‌ كند. در هر صورت رعایت نكات كلیدی زیر در جهت افزایش كیفیت روشنایی سبب رشد میزان فروش می‌ شود. مطالعاتی جهت ارزیابی میزان تاثیر توامان درخشندگی، یكنواختی و رنگ نور بر روی خریداران صورت گرفته است.

این آزمایش‌ و شبیه‌ سازی‌ها توسط كارگروهی در اروپا صورت گرفته و در پی نتایج آن، نكات كلیدی زیر در زمینه روشنایی فروشگاهی بدست آمده كه به شرح زیر است:

•  استفاده از نور تاكیدی جهت ایجاد تضاد
•  استفاده تركیبی از روشنایی عمومی به منظور ایجاد حس نشاط و تابش نور عمودی جهت تقسیم بندی فضا توصیه می‌شود. همچنین افزایش سطح روشنایی با استفاده از روشنایی تاكیدی سبب افزایش جذابیت اجناس می‌گردد.
•  استفاده از نور رنگی جهت برانگیختن احساسات انسانی
•  استفاده از سیستم‌های هوشمند با قابلیت تغییر دمای رنگ بر اساس نیاز‌های فضا
•  استفاده از نور‌های سردتر سبب بزرگتر شدن جلوه فضا شده، در صورتی كه نورهای گرم‌تر سبب ایجاد حس افزایش امنیت می‌شود.
•  تامین روشنایی عمومی با رنگ نور خنثی سبب افزایش حس نشاط و تمایل افراد برای حضور بیشتر در فضای فروشگاه
•  تغییر در میزان شار نوری (دیم كردن)، زاویه تابش و دمای رنگ جهت تطبیق با استفاده همزمان در كنار روشنایی روز توصیه می‌شود. به طور نمونه برای بانوان جزئیات و برای مردان فروشگاه‌های بزرگتر اهمیت پیدا ‌می‌كند.
•  استفاده از روشنایی روز در كنار نور مصنوعی كه علاوه بر ایجاد فضای بصری مناسب، سبب كاهش توان مصرفی نیز می‌گردد.
•  برخورداری از نور كافی و یكنواختی مناسب در تمام قفسه‌ها. نتایج تحقیقات به عمل آمده مربوط به ردیابی چشم‌ها حاكی از آن است كه قفسه‌های پایینی به اندازه كافی قابل رویت نیستند و استفاده از روشنایی تاكیدی یا روشنایی در طبقات پایین قفسه‌ها سبب جلب توجه مشتریان می‌گردد.

استفاده توامان از روشنایی تاكیدی در دو بعد (محور افقی و عمودی) سبب افزایش جذابیت و نمود بهتر اجناس می‌گردد.

مولفه های ابتدایی برای تعیین نوع نورپردازی

چهار مولفه ابتدایی كه به تعیین نوع نورپردازی در طراحی روشنایی فروشگاهی كمك می كنند عبارتند از: تاثیر نمایش اجناس برای فروش، ارتقا برند و تصویر فضای فروشگاه، امنیت و آسایش مشتریان، هزینه های راه اندازی. این مولفه‌ها بر موفق بودن روند فروش تاكید دارند. همچنین هر ابزار فروشی منحصربه فرد بوده و این مطلب نیاز به تجهیزات و تكنولوژی روشنایی دارد و طراحی روشنایی برای تاكید بر فروش محصولی خاص بنا به استراژی های تجاری می تواند بسیار كارا باشد. صنایع روشنایی مازی نور با توجه به این مولفه ها، محصولات روشنایی مختلفی راعرضه می كند.

تاثیر نمایش اجناس برای فروش

جلب مشتری زمانی اتفاق می افتد كه به سمت فروشگاه هدایت شود. این كار با نمایش و چشگیر كردن اجناس با توجه به مشخصات محصولات صورت می پذیرد. یكی از مولفه های تاثیرگذار در موفقیت فروش نمایش جذاب اجناس است.

ارتقا برند و تصویر فضای فروشگاه

تفاوت با رقبای فروش و نمایش جذاب برند، ذهنیتی است كه برای ارتقا فروش صورت می گیرد كه این مطلب می تواند هم در نورپردازی روز و هم شب اتفاق بیوفتد.

امنیت و آسایش مشتریان

الگوهای مسیر حركتی و ازدحام، مبحثی است كه در ارتقا سطح آسایش و امنیت مشتریان در داخل و فضای ورودی، باید در نظر داشت.

هزینه های راه اندازی

این موضوع به مجموع درآمد و هزینه‌های راه اندازی روشنایی یك فروشگاه اشاره دارد. بنابر نوع كاربری فروشگاه، حدود 59 درصد مصرف انرژی الكتریكی مربوط به سیستم روشنایی است.

طبقه‌ بندی فروشگاه‌ ها برای در نظر گرفتن روشنایی

جامعه مهندسین روشنایی آمریكای شمالی (IESNA) براساس نوع، كیفیت و قیمت محصولات، فروشگاه‌ ها را طبقه بندی‌ كرده است.

گروه اول: عمده فروشی ها، حراجی ها و هایپرماركت ها

این نوع از فروشگاه ها فضاهای بزرگ با سقف های بلند را شامل می شود كه در آن جهت یابی دشوار است مگر افرادی كه با چیدمان یا محل قرارگیری قفسه ها آشنا باشند. از دیدگاه روشنایی برای این مكان ها، فضای نورانی با پخش نور یكنواخت و ظاهری تمیز با نور وظیفه ای برای كانتر و نمایشگرها در نظر گرفته شده است. توجه ویژه به علامت ها میتواند در جهت یابی مشتریان تاثیرگذار باشد. به منظور تامین روشنایی عمومی فروشگاه‌های بزرگ، عواملی همچون بهره وری، شدت روشنایی، قابلیت كنترل و كیفیت نمود رنگ حایز اهمیت هستند.

چراغ هركولد، يونيلايت، لديسان بزرگ، لديسيل

گروه دوم: فروشگاه های محصولات تخصصی و فروشگاه های لوازم خانگی

مشخصه این نوع فروشگاه ها، فضاهای بزرگ با سطح نظم نوری بالا و شدت نور متوسط با كنتراست كافی در نمایش اجناس است. این فروشگاه ها دارای تعدادی نمایشگر هستند كه نیاز به نمود رنگ بالا دارند. معمولا در این فضاها قیمت محصولات دامنه گسترده ای را شامل می شود. در سیستم روشنایی فروشگاه‌ها با ارتفاع متوسط، فاصله چراغ‌ها به پیكربندی و تقارن در فروشگاه بستگی دارد. از الزامات این سیستم كیفیت نمود رنگ نور و قابلیت كنترل مناسب است.

چراغ لديسان متوسط و كوچك با شيدر، اينفينيتي، لوميلاين، ديانا آويز و توكار

گروه سوم: فروشگاه های لوكس، جواهر فروشی ها، بوتیک ها

فروشگاه های لوكس و بوتیك ها كه توجه مشتریان را به خود جلب میكنند و سبك منحصربه فردی از طراحی را دارند، در دسته بندی این گره قرار میگیرند. در بیشتر این فروشگاه ها اجناس خاص با قیمت های بالا عرضه میگردد. این فضاها معمولا با سطح شدت نور كم فضایی آرام و مناسب را برای افزایش جلوه بصری اجناس فراهم می آورد.

در فروشگاه‌ها با ارتفاع سقف كوتاه، استفاده از تابش مستقیم و غیرمستقیم برای ایجاد فضایی آرام و دلپذیر توصیه می شود. دستیابی به پخش نور یكنواخت و نور ملایم از ملاك های موفقیت در طراحی روشنایی این دسته از فروشگاه هاست. توجه به كنترل خیرگی در این فضاها از نكات مورد توجه است. استفاده از چراغ سقفی و چراغ توكار در این قسمت ها می تواند گزینه مطلوبی به شمار رود.

چراغ اينفينيتي، لديلوكس، اپتيلد، لوميلد، آرتميس، الينا

تقسیم بندی فروشگاه‌ ها بر اساس ارتفاع فضا

براساس این طبقه بندی رابطه ای بین فروشگاه و ارتفاع سقف آن وجود دارد. این نكته قابل توجه است كه توانایی كنترل نور خروجی و زنندگی چراغ به ارتفاع سقف بستگی دارد. بنا به نیاز از انواع سقف‌ها در این فضاها استفاده میشود. سقف های خرپایی یا تیرچه ای، سقف های مشبك، سقف های كاذب یكپارچه و غیره. براساس طبقه بندی انجام شده، در فروشگاه های حراجی معمولا از سقف های خرپایی یا یكپارچه استفاده می شود. در حالیكه در فروشگاه های چند بخشی و لوكس از سقف های كاذب یكپارچه و از چراغ های توكار استفاده می شوند.

انواع سیستم روشنایی فضاهای فروشگاهی

سیستم روشنایی فضای فروشگاهی ابزار قدرتمند ارتباط بصری بین فروشنده و مشتری و كلید موفقیت در طراحی فروشگاهی است. در این بخش به معرفی انواع سیستم‌های روشنایی مختلف پیشنهادی برای فضای فروشگاهی خواهیم پرداخت. روش‌های اصلی در این زمینه عبارتند از: روشنایی عمومی، روشنایی تاكیدی، روشنایی پیرامونی، روشنایی قفسه ها، روشنایی دكوراتیو، روشنایی خارجی و روشنایی اضطراری.

روشنایی عمومی فضای فروشگاهی

بر اساس طبقه بندی صورت گرفته در IESNA، شدت روشنایی پیشنهادی برای فضای عمومی انواع فروشگاه‌ها مطابق جدول زیر است:

همچنین برای فضاهای مختلف در فروشگاه‌های شدت روشنایی مطابق جدول زیر پیشنهاد شده است.

یكنواختی روشنایی كمترین تاثیر بصری را در فضای فروشگاهی دارد. روشنایی غیریكنواخت جذابیت بصری را برای تامین نور فضاهای موجود در فروشگاه‌ها را تامین می سازد. بنابر نوع سیستم روشنایی، چندین شیوه جهت تامین روشنایی عمومی در فضاهای فروشگاهی وجود دارد. در نظر گرفتن كنترل زنندگی در همه‌ روش‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

روشنایی تاكیدی در فضای فروشگاهی

با استفاده از روشنایی تاكیدی به ارتباط مشتری با فروشگاه، با جلب توجه و احساس جاذبه به محصولات كمك خواهید كرد. با تاكید بر بافت، جنس، شكل و رنگ اجناس میتوانید خصوصیات آن ها هر چه جذاب تر را به نمایش بگذارید. روشنایی تاكیدی به انعطاف پذیری نیاز دارد. با استفاده از Track lighting  و چراغ های قابل تنظیم به پخش نور تیز میتوان در جلوه جذاب فروشگاه ها تاثیر بسزایی گذاشت. در طراحی فروشگاه ها، روشنایی تاكیدی در نورپردازی بیشتر از روشنایی عمومی مورد توجه قرار می‌گیرد.

نواترون، اوربيتال

زمانی كه بر محصولی خاص تاكید می كنید، معمولا با تناسب كنتراست زمینه و محصول با نسبت 1:5 این كار را انجام می دهید. تناسبات كنتراست 1:15 و 1:30 معمولا برای نشان دادن درخشش جواهرات استفاده می شود. نسبت كنتراست موجود در فضاهای مختلف و تاثیرگذاری فضا بوسیله میزان آن، مطابق جدول زیر است:

در استفاده از روشنایی تاكیدی، توجه به زاویه دید انسان برای كنترل زنندگی و نمایش اجناس حائز اهمیت است.

روشنایی پیرامونی فضای فروشگاهی

روشنایی پیرامونی نورپردازی است كه پخش نور به سوی دیوارها و جهت ارتقا سطح بصری انجام می پذیرد. این نوع سیستم روشنایی فضای فروشگاهی معمولا برای جذب خریدار به بخش‌های مختلف فروشگاه استفاده می‌ گردد. همچنین این نوع روشنایی برای تامین نور پیرامونی، تعادل بصری نور و كاهش خستگی بینایی استفاده می شود. روشنایی پیرامونی حس بزرگی فضا و در صورت استفاده از نور مخفی در سقف مرتفع بودن فضا را به مخاطب القا می كند.

متداول‌ ترین روش‌ های مورد استفاده در این روش نورپردازی عبارتند از:

• Wall Washing: این نوع روشنایی باعث وسیع نشان دادن فضا میگردد و باعث روشن شدن یكنواخت سطح مورد تابش میگردد.
• Wall Grazing: با قرار دادن چراغ نزدیك به دیوار و استفاده از تكنولوژی، میتوان درخشانی با سایه های واضح و عمق بیشتر در بافت سطح ایجاد نمود.
• روشنایی كنگره‌ ای: با چیدمان نزدیك به هم چراغ ها در كنار هم و تابش نور آن ها به سمت دیوار، میتوان روشنایی پیرامونی به شكل كنگره دار بر روی دیوار ایجاد كرد.

روشنایی قفسه ها در فروشگاه ها

روشنایی قفسه ها شامل روشنایی قفسه ها و كمدهایی است كه اجناس در آن قرار می گیرند و به جذب مشتری و ارتقا سطح نمایش اجناس كمك می كند. انعطاف پذیری در این نوع روشنایی از اهمیت زیادی برخوردار است. شدت روشنایی روی اجناس باید حداقل سه تا پنج برابر روشنایی عمومی باشد. در اعمال این نوع روشنایی باید كنترل زنندگی را مدنظر داشت. این نوع روشنایی به منظور بالا بردن سطح دیداری بافت، رنگ و شكل اجناس مورد استفاده قرار می گیرد.

روشنایی دكوراتیو در فروشگاه ها

روشنایی دكوراتیو ممكن است با عملكرد روشنایی عمومی یا روشنایی تاكیدی در فضای فروشگاه مورد استفاده قرار گیرد، اما این نوع سیستم روشنایی برای ارتقا سطح ظاهری فروشگاه بكار می رود. بوسیله روشنایی دكوراتیو، زیبایی و  سبك به فضا بخشیده می شود و همچنین بیانگر برند فروشگاه مورد نظر است. به عنوان مثال، یك چلچراغ در یك بوتیك لوكس میتواند یك فضای فاخر را به نمایش بگذارد یا یك چراغ آویز مدرن میتواند یك فضای مد روز را به یك فروشگاه لباس به مخاطب القا كند. همچنین یك چراغ دكوراتیو میتواند فضایی راحت را برای مشتری با هدف ماندن بیشتر او در فروشگاه فراهم آورد.

روشنایی فضای خارجی فروشگاه‌ ها

روشنایی خارجی نور مناسب برای افراد خارج از فروشگاه و نمایش دید كلی از فروشگاه و برند آن را فراهم می سازد. در نتیجه روشنایی خارجی، نور مورد نیاز برای جذب مشتری و تجربه یك خرید امن و دلپذیر را فراهم می كند. همچنین روشنایی خارجی مسئولیت هدایت مشتریان و تعریف ورودی و خروجی و مسیرهای حركتی به سمت فروشگاه را دارد. روشنایی پاركینگ ها باید با پخش نور یكنواخت و روشنایی كافی برای احساس امنیت در محیط فروشگاه صورت گیرد و از ایجاد زنندگی و روشنایی بیش از حد اجتناب شود.

تجاوز نوری (ورود نور ناخواسته از محیط اطراف) از دیگر مواردی است كه باید از آن اجتناب شود. مخصوصا برای خیابان ها و جاده های مجاور كه میتواند برای رانندگان نزدیك فروشگاه خیرگی ایجاد كند. طراحی روشنایی محوطه بیرونی نیز برای احساس زیبایی و خوش آمدگویی فضا موثر است. از مشخصه های این فضا میتوان به امنیت، جذابیت و استفاده از چراغ های با بهره وری بالا و درخشندگی كم اشاره كرد.از چراغ های آيلد، لدیلاین،ساتلايت،آرتيلوكس در بخش روشنایی فضای آزاد فروشگاه ها می توان بهره گرفت.

سیستم روشنایی اضطراری در فروشگاه ها

روشنایی اضطراری برای ایجاد امنیت كاربران فضا در زمانی است كه حالت طبیعی روشنایی از بین میرود. سطح روشنایی باید به نحوی باشد كه سهولت و امنیت خروج از ساختمان را تامین كند و در صورتی كه هدف خارج شدن از ساختمان نیست روشنایی عمومی فضا تامین گردد. اشكال مختلفی از نمایه های خروج مورد پسند معماران وجود دارد.

به منظور تامین روشنایی اضطراری، سه روش زیر پیشنهاد می‌شود.

• استفاده از چراغ‌ها با سیم كشی و منبع تغذیه مجزا
• استفاده از دو منبع تغذیه مستقل زمانی كه یكی از منابع قطع، دیگری وصل شود
• استفاده از باطری با سیم‌كشی مستقل برای وصل شدن در زمان قطعی برق

اميلوكس، ليدر و فانال و آرورا