نکاتی برای طراحی روشنایی فروشگاه

فروشگاه‌ها از جمله مراكز شلوغ در جهان بوده كه كانون خرید و فروش و نقل و انتقالات روزمره است. یكی از مهمترین عوامل افزایش فروش و بهره‌وری در فروشگاه، جذب مشتری بیشتر، به واسطه سیستم‌های روشنایی و با استفاده از تكنیك‌ها و روش‌های نورپردازی مدرن مي‌باشد. در واقع پیاده‌سازی سیستم روشنایی كارآمد به فضا روح بخشیده و تمایل بازدید‌كنندگان را برای ورود و سپری كردن زمان بیشتر در فروشگاه افزایش می‌دهد؛ همچنین، این سیستم به ایجاد محیطی جذاب به همراه افزایش سطح آرامش بصری مشتری و پرسنل، كمك خواهد كرد. اولین قدم برای طراحی سیستم نورپردازی بهینه متناسب با كاربری، علاوه بر استفاده از چراغ‌های باكیفیت، آشنایی با استاندارد و اصول روشنایی خواهد بود.

تحقيقات صورت گرفته در خصوص پارامترهاي روشنايي و تاثير آنها بر رفتار مشتريان در فروشگاه‌ها نشان مي‌دهد، روشنايي فضاهاي مختلف در فروشگاه نقش بسزايي در رفتار مصرف كنندگان و تصميم گيري آنها ايفا مي‌نمايد.

نیازمندی های دانستنی نورپردازی فروشگاهی

در صنعت روشنایی نیز همانند صنایع دیگر مفاهیم و اصطلاحات خاصی وجود دارد كه آشنایی با آنها، اولین قدم برای طراحی یك سیستم نورپردازی مناسب است. درك بهتر و شناخت این مفاهیم اولیه می‌تواند به انتخاب و تصمیم‌گیری كمك كند.

موارد ذكر شده در این مقاله به جنبه فروشگاهی این مفاهیم می‌پردازد.

بیشتر بخوانیم:

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات فنی روشنایی 

شدت روشنایی (lux):

هر فروشگاه با توجه به ماهیت كاربری، برای عرضه محصولات نیاز به محیطی با نورپردازی مناسب دارد. میزان شدت روشنایی مطلوب برای هر یك، با توجه به نوع فعالیت فروشگاه و تراكم آن متفاوت است. برای مثال حداقل میزان نور برای روشنایی عمومی با میزان نور در تكنیك نورپردازی تاكیدی یا تزئینی متفاوت است. میزان شدت نور در مكان‌هایی كه نیاز به دقت و تمركز دارد، بیشتر است. همچنين برای ایجاد كنتراست به منظور جلب توجه بیشتر، شدت نور متفاوت الزامی مي باشد. در نهایت سلیقه فردی و فرهنگ اقلیمی كاربر به شدت در میزان شدت روشنایی تاثیرگذار است.

دمای رنگ نور (CCT):

دمای رنگ نور كه با واحد کلوین سنجیده می‌شود، یكی از شاخص‌های مهم در نورپردازی است. افراد محیط پیرامون خود را، علاوه بر شدت روشنایی، از طریق رنگ‌ها نیز تجربه و احساس می‌كنند. دمای رنگ نور با القا حس "گرمی" و "سردی" در فضا، بر احساس انسان و دریافت او از محیط پیرامون تأثیرگذار است. استفاده از رنگ نورهای گرم به دلیل تداعی كردن حس آرامش و راحتی، بهترین گزینه برای صمیمانه تر نشان دادن اتاق‌های بزرگ و فروشگاه‌ها بوده و رنگ نورهای سرد كه باعث افزایش سطح انرژی، فعالیت و تمركز بوده، انتخاب مناسبی برای فروشگاه نخواهد بود. تحقیقات نشان می‌دهد منابع نوری با نمود رنگ قرمز بيشتر، احساس بهتری به مراجعه كننده انتقال می‌دهد. دمای رنگ نور گرم، رنگ‌های گرم را به شكل جذاب‌تری نشان خواهد داد كه باعث شاداب‌تر شدن رنگ محصول می‌شود و در فروشگاه‌هاي لباس و پارچه عموماً از اين رنگ نور استفاده مي شود.

ضریب نمود رنگ (CRI):

شاخص نمود رنگ معیاری برای ارزیابی قابلیت نمایان سازی رنگ‌های مختلف توسط منبع نور مصنوعی در مقایسه با منبع نور ایده آل و طبیعی است. ضریب نمود رنگ وابسته به طیف نور تولید شده توسط منبع نور است. هرچه طیف نور تولید شده توسط منبع نور به طیف نور منبع ایده آل نزدیك‌تر باشد، ضریب نمود رنگ آن به 100 نزدیك‌تر خواهد بود و نمود رنگ واقعی‌تر است. بنابراین استفاده از منبع نور با ضریب نمود رنگ پایین به طور مستقیم بر دیده شدن محصول با رنگ غیر واقعی در چشم مشتری و به طور غیر مستقیم بر انتخاب و خرید آن‌ها تاثیر خواهد داشت.

زاویه‌‌ی پخش نور:

از جمله ویژگی‌های مهم چراغ برای طراحی سیستم روشنایی مطلوب، زاویه پخش نور و تعیین جهت تابش مناسب فضا است. استفاده از این موضوع برای نورپردازی حرفه‌ای محیط فروشگاهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا بتوان آثار را به بهترین شكل به نمایش گذاشت. در چراغ‌های با پخش هدفمند نور، رفلكتورها و لنزها وظیفه هدایت نور را بر عهده دارند.

زوایای پخش نور خیلی تیز، قابلیت پرتاب نور با شدت زیاد دارند. زوایای پخش نور تیز، در نورپردازی تاكیدی اشیاء كارآمدند و زوایای پخش نور متوسط و باز، گزینه‌های مناسب برای ایجاد روشنایی یكنواخت بر روی سطوح هستند.

بیشتر بخوانیم:

 لنز و کاربرد آن در صنایع روشنایی 

به كارگیری انواع تكنیک های نورپردازی در روشنایی فروشگاه

فروشگاه ها با توجه به مساحت، محل قرارگیری، نوع محصولات و ... از اصول نورپردازی متفاوتی پیروی می‌کنند. برای مثال نوع نورپردازی در ویترین دیواری جواهرفروشی با نورپردازی قفسه‌ها در یك هایپر ماركت متفاوت است. استفاده از منابع نورپردازی مناسب محیط مانند چراغ LED ریلی با دمای رنگ نور گرم و ضریب نمود رنگ زیاد برای فروشگاه و یا استفاده از چراغ‌های مسیریابی یا اضطراری برای مجتمع‌های تجاری بسیار پر اهمیت و حرفه‌ای هستند. برای مثال می‌توان نمایشگاه‌هایی با تنوع زیاد محصول را در نظر گرفت كه برای طراحی روشنایی از تكنیك بر پایه‌ "كنتراست یا تضاد" استفاده می‌کنند. این تكنیك موجب می‌شود كالاهای كلیدی و مهم برجسته‌تر شده و همچنین فضا، جلوه‌ای نامرتب و شلوغ پیدا نكند. برعكس، سعی می‌شود در ویترین‌های كوچك كه تعداد كالاها برای نمایش كم است، تكنیك طراحی روشنایی بر پایه یكنواختی، جهت تامین روشنایی موضعی استفاده شود.

در این راستا، هر محیط تجاری می‌تواند از تكنیك‌های نورپردازی مختلف برای رسیدن به اهداف خود استفاده كند.

در تكنیک نورپردازی عمومی (Ambient Lighting) اولین قدم، تامین روشنایی عمومی یكنواخت محیط برای برقراری ارتباط بصری و شناسایی بخش‌های مختلف در فروشگاه است. طراحی و جانمایی منابع نوری باید به گونه‌ای باشد تا بدون ایجاد تداخل با دیگر تكنیك‌های نورپردازی در بخش‌های مختلف فروشگاه انجام شود. به این منظور استفاده از انواع چراغ‌های خطی، دانلایت، پنل و خطوط نوری پیوسته از بهترین انتخاب‌ها هستند.

{

در قدم بعدی از تكنیك نورپردازی تاكیدی (Accent Lighting) می‌توان برای ایجاد كنتراست یا تمایز و جلب توجه بیشتر برای اشیاء خاص استفاده نمود. همچنین برای برجسته‌سازی بخشی از محیط یا اِلمان‌های معماری نسبت به باقی محیط فروشگاه می‌توان از انواع چراغ‌های ریلی و مولتی دانلایت‌ زاویه‌پذیر استفاده نمود.

از تكنیک نورپردازی موضعی (Task Lighting) نیز برای روشن نمودن بخشی از فضا برای ایجاد تمركز و دید بهتر برای انجام دقیق و جزئی فعالیت‌های خاص فروشگاه مانند كانتر، اتاق پرو و ... استفاده می‌شود.

در انتها می‌توان برای تكنیك نورپردازی تزئینی (Decorative Lighting) همراه با دیگر تكنیك‌های نورپردازی، از چراغ به عنوان اِلمان تزئینی و همچنین ایجاد افكت‌های نوری با هدف زیبائی به عنوان استفاده كرد.

نكات طراحی روشنایی در بخش‌های مختلف فروشگاه

هر فروشگاه با توجه به ماهیت آن دارای بخش‌های مختلفی از جمله ویترین، ورودی، اتاق پرو، صندوق، لابی و ... است. نورپردازی هر بخش اصول و معیار خود را دارد كه باید رعایت شوند.

نورپردازی ویترین فروشگاه:

ويترين، اولین پل ارتباطی با ذهن مشتری محسوب می‌شوند. از جمله مهمترين عوامل تاثیرگذار در نورپردازی ویترین، تعداد، ابعاد، رنگ، ساختار سطح و تعداد شی داخل ويترين است. در نورپردازي ويترين با تكنیك نورپردازی تاكیدی، زاویه تابش نور، اثر ویژه‌ای بر جلوه‌ی اشیاء دارد. نورپردازی موضعی اشیاء فلزی و درخشان نظیر ظروف و جواهرات باعث درخشش بیشتر آنها شده و جلوه‌ای تماشایی به آنها می‌بخشد، در حالی که این اشیاء تحت روشنایی عمومی، مات و بی‌روح به نظر می‌آیند. اما براي نورپردازي اشیاء غير شفاف، درخشندگی بیشتر آنها راهكاری مؤثر برای جلب توجه بیننده نخواهد بود. همچنين برای نورپردازي عناصر شفاف و رنگی نظیر پنجره‌های شیشه‌ای، استفاده از نور عمومی روش بهتری مي‌باشد.

یكی از نكات مهم در نورپردازی ویترین‌های شیشه‌ای، كنترل زنندگی نور است. از جمله روش‌هاي كنترل زنندگي نور در ويترين، استفاده از شیشه‌های ضدانعكاس يا نصب شیشه با زاویه نسبت به خط دید ناظر است. همچنين قراردادن آثار در زوایای خاص و استفاده از چراغ‌های ویژه ویترین و شوباكس نيز راه حل‌هايي مناسب به شمار مي‌آيند. از چراغ‌های ویژه ویترین و شوباكس مي‌توان به تنهایی یا در تركیب با چراغ‌های بیرون از ویترین همراه با ضریب نمود رنگ زیاد و دمای رنگ نور متناسب با ماهیت محصولات، استفاده كرد.

نورپردازی ورودی فروشگاه:

نورپردازی ورودی فروشگاه تاثیر مثبت در افزایش تعداد مشتریان دارد. بهتر است با میزان نوری حدود 50 درصد بالاتر از میزان روشنایی محلی كه فروشگاه در آن واقع شده است، روشن شود تا فروشگاه جلوه داشته باشد. معمولاً در ورودی فروشگاه‌ها یك میز وجود دارد كه از آن به عنوان ویترینی جهت نمایش آخرین محصولات و یا محصولات فصل، استفاده می‌کنند. برای جلب توجه خریداران، این میز بهتر است با پخش نور موضعی و شار نوری بالا روشن گردد.

نورپردازی اتاق پرو:

معمولاً اتاق‌های پرو را به گونه‌ای طراحی و نورپردازی می‌کنند كه حس امنیت و راحتی را القا نماید. چراغ‌هایی با دمای رنگ نور گرم با ضریب نمود رنگ زیاد و زاویه تابش باز و استفاده از چراغ‌های آینه‌ای متناسب با ابعاد اتاق جزء بهترین انتخاب‌ها برای اتاق پرو است.

نورپردازی صندوق فروشگاه:

در یك فروشگاه با طراحی روشنایی خوب، باید این امكان وجود داشته باشد كه علاوه بر ایجاد یك فضای مناسب كاری، مشتریان بتوانند به سهولت و به سرعت، صندوق را پیدا كنند. برای جلب توجه خریداران، بهتر است از چراغ‌هایی با پخش نور موضعی، شار نور زیاد نسبت به محیط و دمای رنگ نور متناسب با كاربری استفاده شود.

نورپردازی لابی فروشگاه:

مشتریان، اغلب زمان نسبتاً قابل توجهی را در این قسمت از فروشگاه‌ها سپری می‌کنند. به همین دلیل، از شدت روشنایی بالایی برای نمایش دادن محصولات، بسته به نوع فروشگاه و كیفیت برند آن، استفاده می‌شود تا افراد را به خرید بیشتر ترغیب نماید. چراغ‌هایی با دمای رنگ نور گرم و ضریب نمود رنگ بالای 80 گزینه‌ی مناسبی برای این مكان است.

نكاتی در ارتباط با انتخاب چراغ فروشگاهی

نور بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزانه افراد به شمار می‌آید. در مكان‌هایی كه امكان حضور نور طبیعی روز وجود ندارد، روشنایی مورد نیاز توسط منابع نور مصنوعی تامین می‌شود. غالب منابع نوری، به دلیل مصرف زیاد انرژی، اجرای نورپردازی دلخواه و مقرون به صرفه را دشوار می‌سازند. LED ها منابع نور كم مصرف با مشخصات منحصر به فرد مانند طول عمر بالا، هزینه‌های مصرفی كم و عدم وجود امواج مضر هستند كه با سرعت روزافزون، جایگزین سایر منابع نور در كاربری‌های مختلف می‌شوند.

بیشتر بخوانیم:

  10 مزیت منابع نوری LED نسبت به منابع نوری قدیمی

امروزه با وجود چراغ‌های LED متنوع با انواع پخش نور، می‌توان جلوه مناسبی به اشیاء داده و به نمایش هرچه بهتر آن‌ها كمك نمود. در این میان استفاده از چراغ‌های LED بدون فلیكر (flicker free) و بدون زنندگی (UGR<10) برای جلوگیری از آسیب چشم، پیشنهاد می‌شود. منبع نور با فلیكر موجب بروز مشكلاتی مانند سردردهای شدید و اختلال در بینایی می‌شود.

علاوه بر موارد ذكر شده، با توجه به تغییرات زیاد دكوراسیون و چینش محصولات در ماهیت فروشگاه استفاده از سیستم‌های روشنایی انعطاف پذیر كه امكان انتخاب زوایای پخش مختلف را برای كاربری‌ها و اشیاء با ابعاد متفاوت فراهم نماید، ضروری است. چراغ‌های روشنایی عمومی، نیاز كمتری به اعمال تغییرات دارند، در حالی كه چراغ‌های نورپردازی موضعی باید از قابلیت جابجایی و تغییر جهت تابش برخوردار باشند. در این بین به كارگیری سیستم‌های كنترل هوشمند روشنایی با بهره‌گیری از درایورهای مخصوص برای تغییر شدت نور چراغ‌ها نیز می‌تواند تاثیر مهمی در انتخاب چراغ داشته باشد.

نتيجه گيری:

تحقیقات نشان داده‌است به همان ميزان كه تعبيه سيستم روشنايي اصولي تاثير بسزايي در افزايش روند فروش يك فروشگاه دارد، نورپردازی غیر اصولی و بي كيفيت نيز تاثير منفي بر اين روند مي گذارد. با استفاده از روش‌ها و تكنيك‌هاي نورپردازي مدرن مي‌توان تصوير ماندگار و حرفه‌اي از فضاي فروشگاه در ذهن مراجعه‌كننده به وجود آورده كه تاثير بسزايي بر افزايش ميزان خريد خواهد داشت. براي تحقق بخشيدن به اين امر، استفاده از چراغ‌هاي LED با كيفيت در كنار ضريب نمود رنگ زياد و پخش نور هدفمند با قابليت جابجايي و تنظيم زاويه از لزومات است. رعايت و به كارگيري نكات طراحي در كنار انتخاب چراغ، راه را براي رسيدن به طراحي روشنايي اصولي و بهينه هموار خواهد كرد.